Cuộc tấn công của tổ chức Hamas khiến hàng nghìn người thiệt mạng được phát động từ một trong những dải đất nghèo nàn và đông dân nhất thế giới – Dải Gaza. Vậy Dải Gaza là gì? Dải Gaza ở đâu? Cùng chúng tôi tìm hiểu rõ hơn về dải đất đông đúc, đầy đói nghèo và súng đạn chiến tranh qua những chia sẻ ngay sau đây!
Dải Gaza là gì?
Các cuộc tấn công của tổ chức Hamas hôm thứ Bảy (7/10) nhằm vào Israel là một bất ngờ bất chấp căng thẳng đang diễn ra giữa Dải Gaza và Israel. Khi căng thẳng leo thang, đây là lúc chúng ta có cái nhìn sâu hơn về Dải Gaza là gì? Dải Gaza ở đâu? lịch sử, sự liên quan và căng thẳng của nó với các nước láng giềng, Ai Cập và Israel.
Dải Gaza là một dải đất hẹp nằm dọc theo biển Địa Trung Hải về phía đông bắc bán đảo Sinai và giữa Israel và Ai Cập. Dải Gaza dài 41km và rộng 10km, có diện tích 363 km2. Đây là một trong những khu vực có mật độ dân số cao nhất trên Trái Đất, và là nơi sinh sống của khoảng 2.3 triệu người.
Tên của nó được đặt theo tên của thành phố chính là Gaza. Theo tiếng Ả Rập là غزة, Ghazzah; theo tiếng Do Thái là עזה Azza.
Theo Wikipedia, về mặt pháp lý thì Dải Gaza không được cộng đồng quốc tế công nhận là một phần thuộc bất kỳ quốc gia có chủ quyền nào. Dải Gaza thuộc vào quyền tài phán của chính quyền Palestine, họ cũng kiểm soát biên giới Dải Gaza với Ai Cập; còn Israel thì kiểm soát không phận và đường bờ biển. Theo lập trường chính thức của Palestine thì vùng đất này vẫn nằm dưới sự chiếm đóng quân sự và Israel giữ quyền chiếm giữ quyền lực. Tuy nhiên, chính phủ Israel không chấp nhận điều đó; nhất là sau sự rút quân của Israel vào năm 2005.
Dải Gaza và Bờ Tây là gì?
Dải Gaza và Bờ Tây là 2 vùng lãnh thổ của Palestine – Từng là một phần của Palestine ủy trị và bị Israel chiếm giữ trong Chiến tranh Sáu ngày năm 1967. Có hơn 5 triệu người Palestine cộng lại sống ở hai vùng lãnh thổ.
Bờ Tây là 1 vùng đất khác nằm trong đất nước Israel, nhưng nó lớn hơn nhiều so với Dải Gaza với diện tích 2.173 dặm vuông. Bờ Tây trải dài qua biên giới phía Đông của Israel dọc theo bờ tây sông Jordan và hầu hết Biển Chết. Do đó mà nó có tên là Bờ Tây.
Thành phố linh thiêng Jerusalem được luật pháp quốc tế coi là một phần của Bờ Tây. Trong đó, Đông Jerusalem được cả người Israel và người Palestine tuyên bố là thủ đô.
Vào năm 1967; cả Israel, Ai Cập, Jordan và Syria đã tham gia vào một cuộc đấu tranh quân sự thường được gọi là Chiến tranh Sáu ngày. Cho đến thời điểm đó, Dải Gaza vẫn nằm dưới sự kiểm soát của Ai Cập và Bờ Tây thuộc quyền kiểm soát của Jordan. Tuy nhiên, sau Chiến tranh Sáu ngày thì cả Dải Gaza và Bờ Tây đều bị Israel chiếm giữ.
Đã có xung đột trên các lãnh thổ cụ thể của Dải Gaza và Bờ Tây trong hơn một trăm năm, thậm chí kể từ trước khi Israel trở thành một quốc gia. Tuy nhiên, kể từ Chiến tranh Sáu ngày, căng thẳng giữa người Israel và người Palestine sống ở các vùng lãnh thổ vẫn thường trực và thường kết thúc bằng bạo lực. Vì Israel kiểm soát mọi quyền tiếp cận Dải Gaza và Bờ Tây, nên người Palestine sống ở đó đang bị chiếm đóng quân sự và phải chịu các hạn chế của Israel. Họ thường phải phụ thuộc vào viện trợ về thực phẩm, nước uống và vật tư.
Lịch sử đầy khói đạn của Dải Gaza
Dải Gaza hiện nằm dưới quyền quản lý trên thực tế của Phong trào kháng chiến Hồi giáo (Hamas) kể từ năm 2007 và đã phải đối mặt với nhiều năm xung đột, nghèo đói và khủng hoảng nhân đạo. Tại đây được xác nhận có người sinh sống ít nhất từ thế kỷ 15 TCN. Khu vực Dải Gaza đã bị thống trị bởi nhiều dân tộc và đế chế khác nhau trong suốt lịch sử của nó.
Vùng lãnh thổ này được sáp nhập vào Đế chế Ottoman vào đầu thế kỷ 16. Trong Thế chiến thứ nhất, Dải Gaza rơi vào tay lực lượng Anh trở thành một phần của Palestine ủy trị của Anh.
Sau Chiến tranh Ả Rập – Israel năm 1948, Ai Cập quản lý Dải Gaza mới được thành lập. Trong Cuộc chiến Sáu ngày năm 1967, Israel đã chiếm được vùng lãnh thổ này và theo một loạt thỏa thuận được gọi là Hiệp định Oslo được ký từ năm 1993 đến năm 1999.
Năm 2000, một cuộc nổi dậy của người Palestine chống lại Israel (hay còn gọi là Intifada) bắt đầu. Vào năm 2001, các cuộc đàm phán nhằm xác định tình trạng lâu dài của Bờ Tây và Dải Gaza đã bị đình trệ. Những nỗ lực tiếp theo nhằm bắt đầu lại các cuộc đàm phán đã không dẫn đến tiến triển trong việc xác định tình trạng cuối cùng của cuộc xung đột Israel – Palestine.
Vào cuối năm 2005, Israel đã đơn phương rút toàn bộ người định cư và binh lính của mình cũng như dỡ bỏ các cơ sở quân sự ở Dải Gaza, quyền kiểm soát được chuyển giao cho PA. Tuy nhiên; quốc gia này vẫn tiếp tục kiểm soát biên giới trên bộ, trên biển và không phận của Dải Gaza.
Những năm sau đó, xung đột nội bộ dẫn đến việc Hamas nắm quyền kiểm soát Gaza, dẫn đến sự phong tỏa của Israel và Ai Cập. Hai nước này đã thi hành các hạn chế chặt chẽ đối với việc di chuyển và tiếp cận hàng hóa cũng như cá nhân ra – vào khỏi lãnh thổ Dải Gaza.
Dải Gaza trở thành địa điểm thường xuyên xảy ra xung đột giữa chính phủ do Fatah lãnh đạo, vốn đã thống trị Palestine từ những năm 1950 và Hamas . Vào tháng 6 năm 2007, Hamas nắm quyền kiểm soát Gaza, trong khi đảng Fatah nắm quyền kiểm soát Bờ Tây. Đảng Fatah là một trong những phe phái mạnh nhất trong Tổ chức Giải phóng Palestine (PLO) và công nhận quyền tồn tại của Israel. Đảng Fatah được hầu hết các quốc gia phương Tây coi là đại diện cho Palestine.
Các chiến binh Palestine ở Dải Gaza và Lực lượng Phòng vệ Israel định kỳ trao đổi đạn dược và các cuộc không kích, đe dọa xung đột rộng hơn. Vào tháng 5 năm 2021, Hamas đã phóng tên lửa vào Israel gây ra cuộc xung đột kéo dài 11 ngày với sự tham gia của các nhóm chiến binh khác ở Gaza. Ai Cập, Qatar và Điều phối viên đặc biệt của Liên Hợp Quốc về Tiến trình Hòa bình Trung Đông đã đàm phán về các lệnh ngừng bắn để ngăn chặn một cuộc xung đột rộng hơn.
Kể từ năm 2018, Hamas cũng đã phối hợp các cuộc biểu tình dọc theo hàng rào an ninh Gaza-Israel. Nhiều cuộc biểu tình trong số này đã trở nên bạo lực, dẫn đến cái chết và bị thương của một số binh sĩ Israel cũng như hơn 200 người Palestine thiệt mạng và hàng nghìn người bị thương hầu hết xảy ra trong các cuộc biểu tình Tháng Ba Trở về hàng tuần từ năm 2018 đến cuối năm 2019.
Mới đây nhất, vào thứ bảy ngày 7/10/2023 tổ chức Hamas đã bất ngờ tấn công Israel với việc phóng hàng ngàn tên lửa; những nhóm chiến binh đột nhập vào nhiều nơi ở sát gần dải Gaza. Theo thống kê từ hãng thông tấn Al Jazeera thì đã có 1300 người thiệt mạng, hàng ngàn người bị thương và rất nhiều người bị bắt làm con tin. Đây chính là cuộc xung đột mới nhất giữa hai 2 kẻ thù “không đội trời chung” từ hàng thập kỷ qua.
Hamas là gì?
Để hiểu sâu hơn về Dải Gaza, chúng ta hãy cùng tìm hiểu về Hamas. Theo đó, Hamas là 1 trong 2 đảng chính trị lớn ở vùng lãnh thổ Palestine; thành lập năm 1987 trong cuộc nổi dậy để chống lại sự chiếm đóng của Israel ở Gaza và Bờ Tây. Nhóm này ban đầu là một chi nhánh của Tổ chức Anh em Hồi giáo, ủng hộ các nguyên tắc Hồi giáo – niềm tin rằng “Hồi giáo nên đóng một vai trò quan trọng trong đời sống chính trị“.
Nhiều quốc gia bao gồm Mỹ, Anh và Canada đã liệt Hamas vào danh sách tổ chức khủng bố vì các cuộc tấn công của nhóm này nhằm vào Israel gồm các vụ phóng tên lửa và đánh bom liều chết. Hamas cũng cung cấp các dịch vụ xã hội cho người dân ở Gaza như giáo dục và chăm sóc y tế tại bệnh viện.
Hamas nói rằng đây là một phong trào đấu tranh vì tự do nhằm giải phóng người Palestine khỏi sự chiếm đóng và đòi lại phần lớn lãnh thổ Israel. Hành động này gây chia rẽ nội bộ giữa người Palestine. Một cuộc thăm dò của Trung tâm Nghiên cứu Chính sách và Khảo sát Palestine cho thấy hơn một nửa số người Palestine sống ở Gaza và Bờ Tây sẽ bỏ phiếu cho Hamas thay vì chính quyền Palestine. Sự nổi tiếng của nhóm này ngày càng tăng sau cuộc xung đột kéo dài 2 tuần với Israel vào năm 2021. Có khoảng 75% số người được thăm dò coi các hoạt động của Hamas là đang bảo vệ Nhà thờ Hồi giáo Al-Aqsa và các thánh địa Hồi giáo khác ở Đông Jerusalem.
Điều kiện sống tại Dải Gaza
Hiện có hơn 2 triệu người sống ở Dải Gaza, khiến mảnh đất có diện tích 363 km2 trở thành một trong những khu vực đông dân nhất hành tinh. Tại đây hầu hết đều là dân số trẻ, theo CIA có tới 40% dân số là trẻ em dưới 15 tuổi. Điều kiện sống của người dân tại Dải Gaza được cho là vô cùng khó khăn. Cụ thể như sau:
Bị hạn chế di chuyển
Tổ chức Theo dõi Nhân quyền (HRW) ví các điều kiện ở Gaza giống như “một nhà tù ngoài trời”, ám chỉ việc hạn chế di chuyển mà Israel thực thi đối với người Palestine ở đó. Theo B’Tselem – một nhóm nhân quyền của Israel, Israel cấm người Palestine vào hoặc rời khỏi khu vực; trừ những trường hợp cực kỳ hiếm gặp, bao gồm tình trạng y tế khẩn cấp, đe dọa tính mạng và danh sách rất ngắn những người buôn bán. Người Israel, người định cư Do Thái và người nước ngoài không phải chịu những hạn chế đó; được tự do đi lại trong và ngoài Dải Gaza.
Trong những năm qua, Israel đã dần đóng cửa các cửa khẩu biên giới đất liền từ Gaza vào Israel, ngoại trừ một cửa khẩu – chỉ mở cho người Palestine có giấy phép được Israel phê duyệt. Ai Cập cũng thỉnh thoảng đóng cửa biên giới đất liền – cách duy nhất để người dân ở Gaza có thể tiếp cận phần còn lại của thế giới.
Thiếu điện, nước và lương thực
Theo Liên Hợp Quốc (UN); ước tính khoảng 80% dân số tại đây dựa vào viện trợ quốc tế để tồn tại và tiếp cận các dịch vụ cơ bản, hơn 65% dân số sống dưới mức nghèo khổ và trong đó 63% người dân ở Gaza được Chương trình Lương thực Thế giới coi là “mất an ninh lương thực”. Theo một báo cáo của UN, có rất ít sự hỗ trợ tâm lý dành cho thế hệ trẻ em đang sống với những ảnh hưởng tâm lý lâu dài của việc thường xuyên phải hứng chịu bạo lực. Trong đó, mô tả sự gia tăng các vấn đề về sức khỏe tâm thần bao gồm cả trầm cảm ở những người trẻ sống ở đây.
Theo UNRWA (Cơ quan Cứu trợ và Việc làm của UN dành cho Người tị nạn Palestine ở Cận Đông), có 95% dân số không được tiếp cận với nước sạch. Khu vực này có nguồn nước ngầm nhưng rất nhiều giếng đã bị hủy hoại vì ô nhiễm và nước mặn. Hơn 90% nước trong tầng chứa nước duy nhất của Gaza không còn có thể uống được.
Dải Gaza phụ thuộc rất nhiều vào Israel về nước, điện và thực phẩm. Các mặt hàng nhập khẩu chính là thực phẩm, hàng tiêu dùng và vật liệu xây dựng từ Israel và Ai Cập. Hầu hết trái cây và rau quả tươi của Gaza đều tới từ các trang trại dọc biên giới với Israel.
Gaza nhận phần lớn điện từ Israel, mặc dù dải đất này có một nhà máy điện cũ. Tình trạng thiếu điện định kỳ khiến cuộc sống ở nơi đây bị đình trệ.
Thất nghiệp tăng cao
Theo Ngân hàng Thế giới (WB), bằng cách hạn chế nhập khẩu và gần như toàn bộ xuất khẩu, lệnh phong tỏa kéo dài 16 năm của Israel đã khiến nền kinh tế của Dải Gaza gần như sụp đổ, với tỷ lệ thất nghiệp trên 40%.
Tổ chức HRW cho biết trong một báo cáo năm 2021: “Việc đóng cửa Gaza ngăn cản những người tài năng, chuyên nghiệp, có nhiều thứ có thể đóng góp cho xã hội của họ, theo đuổi những cơ hội mà mọi người ở nơi khác coi là đương nhiên”. “Việc cấm người Palestine ở Gaza di chuyển tự do trong quê hương của họ sẽ làm ảnh hưởng đến cuộc sống của họ và nhấn mạnh thực tế tàn khốc của chế độ phân biệt chủng tộc và sự đàn áp đối với hàng triệu người Palestine.”
Xung đột liên miên
Sau cuộc tấn công bất ngờ gần đây của Hamas khiến hơn 1000 người Israel thiệt mạng, điều kiện sống của dân thường ở Gaza dự kiến sẽ trở nên tồi tệ hơn đáng kể. Cho đến nay, hơn 400 người Palestine đã thiệt mạng trong các cuộc không kích của Israel. Một cuộc xâm lược trên bộ của Israel vào Gaza có khả năng xảy ra. Hôm thứ Hai, Bộ trưởng Quốc phòng Israel tuyên bố “một cuộc bao vây hoàn toàn” Gaza, cắt tất cả điện, nhiên liệu, thực phẩm và nước cho khu vực này. Tình hình có thể sẽ leo thang khi có thông tin cho rằng Mỹ đang có kế hoạch đưa tàu quân sự và máy bay đến gần Israel hơn.
Trên đây là những thông tin tổng hợp để giải đáp cho câu hỏi Dải Gaza là gì, Dải Gaza ở đâu. Hy vọng những chia sẻ trên đây có thể giúp các bạn hiểu hơn về dải đất “bị bao vây” này!
>>> Xem thêm bài viết: Flexing là gì? Tìm hiểu trend Flexing rầm rộ trên Facebook hiện nay.
