Tuỳ bút là gì? Tùy bút là thể loại phổ biến trong văn học Việt Nam. Thể loại này có đóng góp to lớn đối với các tác phẩm văn học của nhiều tác giả nổi tiếng như Nguyễn Tuân, Thạch Lam,… Tuy nhiên tùy bút là gì không phải ai cũng biết? Để nắm được khái niệm cũng như thông tin liên quan đến tùy bút, mời bạn đọc cùng tham khảo bài viết sau.

Tùy bút là gì?

Theo Wikipedia, “Tùy bút (tiếng Pháp: essai, tiếng Anh: essay) là một thể loại văn xuôi thuộc loại hình ký. Điểm tựa của tuỳ bút là cái tôi của tác giả. Qua việc ghi chép về con người, sự kiện cụ thể, có thực, tác giả tùy bút thể hiện cảm xúc, tình cảm, suy nghĩ của mình. Tuỳ bút thiên về tính trữ tình, có thể kết hợp trữ tình, suy tưởng, triết lí, chính luận….”

Cũng như tản văn tùy bút là gì, tùy bút được sử dụng để viết về các chủ đề cá nhân, ý kiến riêng, trải nghiệm của người viết. Thể loại này thường được dùng trong nhiều lĩnh vực nhằm miêu tả các bài viết mang tính chất cá nhân, không phụ thuộc vào những quy tắc cố định. Tùy bút cho phép người viết tự do diễn đạt suy nghĩ, cảm xúc, quan điểm của mình với sự sáng tạo và linh hoạt.

Thể loại tùy bút đã tạo ra nhiều tác phẩm đa dạng có ảnh hưởng lớn đối với nền văn học. Trong văn học Việt Nam, chúng ta có thể kể đến một số tác phẩm tùy bút tiêu biểu như: “Vang bóng một thời”, tùy bút “Sông Đà” của Nguyễn Tuân, “Đường chúng ta đi” của Nguyễn Trung Thành, “Hà Nội Băm Sáu Phố Phường” của Thạch Lam, “Vũ trung tùy bút” của Phạm Đình Hổ…

Đặc điểm chính của thể loại tùy bút là gì?

Xét về đặc điểm của tùy bút, chúng ta có thể dựa trên một số phương diện chính sau đây:

Đề tài phong phú, đa dạng

Đề tài trong tùy bút có thể bao gồm tất cả các phương diện trong đời sống xã hội. Từ văn hóa, lịch sử cho đến cái vấn đề nóng, vấn đề mang tính thế sự, đời tư… Các đề tài này được tác giả đưa vào tùy bút nhằm thể hiện cái tôi đáng suy ngẫm, suy nghĩ rõ ràng hơn về nhân vật trữ tình.

Tùy bút là viết theo lối cá nhân hóa nên thường thể hiện cảm xúc nội tâm của con người. Đó có thể là thứ cảm xúc đơn giản về tình yêu đối với thiên nhiên, con người. Hay cũng có thể là thứ tình cảm phức tạp, thể hiện nỗi đau, nỗi ám ảnh,… Ngoài ra, tùy bút còn thể hiện một cách tinh tế sự nhạy cảm của tác giả trước vẻ đẹp thiên nhiên và giá trị văn hóa truyền thống.

Trong lời văn và giọng điệu

Một trong những đặc điểm chính của thể loại tùy bút là sự lồng ghép giọng điệu và lời văn. Có được điều này sẽ giúp lối viết trở nên uyển chuyển, linh hoạt nhưng cũng đầy bất ngờ và sự sáng tạo từ chính nhân vật trữ tình.  Trong đó lời bài hát có sự kết hợp ngọt ngào giữa chất thơ và trần thuật. Từ đó giúp cho người đọc/ người nghe cảm nhận được sự mượt mà trong cách kể chuyện.

Người viết tùy bút phải là một nhân vật thực sự xuất chúng và được coi là “bậc thầy” về ngôn ngữ. Bởi khi viết thể loại này cần phải đảm bảo lối viết, ngôn ngữ trau chuốt. Giọng điệu luôn được thể hiện một cách chậm rãi, như lời thủ thỉ tâm tình. Người kể chuyện xưng tôi – nhân vật trữ tình thông qua cách kể chuyện đầy cảm xúc và gắn kết, dẫn dắt mạch cảm xúc cho toàn bài tùy bút.

Về kết cấu thể loại tùy bút

Với thể loại tùy bút sẽ không có cấu trúc giống truyện ngắn, tiểu thuyết khác. Tùy bút là sự thể hiện bên trong cảm xúc của nhân vật trữ tình. Chứ không nhấn mạnh vào sự phát triển, trình tự hoặc cốt truyện. Trong truyện ngắn và tiểu thuyết, mỗi nhân vật sẽ gắn liền với chuỗi hành trình trong cuộc đời. Nhưng tùy bút lại tập trung thể hiện hình ảnh một con người tại thời điểm nhất định.

Tất cả những đặc điểm này cùng nhau tạo nên tính độc đáo và sự tự do của thể loại tùy bút. Điều này giúp người viết diễn đạt quan điểm và cá nhân hóa nội dung một cách đặc biệt.

Tùy bút thường xuất hiện trong thể loại văn viết nào?

Tùy bút có thể xuất hiện trong nhiều thể loại văn viết khác nhau. Cụ thể như:

• Báo chí: Tùy bút thường được dùng trong các bài báo, tạp chí hoặc blog cá nhân. Những bài viết tùy bút trong lĩnh vực báo chí thường mang tính chất cá nhân, diễn đạt quan điểm riêng của người viết về các vấn đề xã hội, chính trị, văn hóa, cũng như cuộc sống hàng ngày.
• Văn học: Một số tác phẩm văn học cũng sử dụng thể loại tùy bút để kể chuyện hoặc diễn đạt suy nghĩ của nhân vật chính. Việc sử dụng tùy bút trong văn học giúp tác giả tạo ra sự chi tiết và chân thực trong việc thể hiện cảm xúc và suy nghĩ của nhân vật trữ tình.

• Tiểu luận: Trong tiểu luận, tùy bút có thể được sử dụng để diễn đạt quan điểm, phân tích và tranh luận theo cách cá nhân. Tùy bút trong tiểu luận cho phép tác giả biểu đạt ý kiến riêng, tư duy sáng tạo và cung cấp những ví dụ và trải nghiệm cá nhân để hỗ trợ lập luận.
• Nhật ký: Tùy bút cũng xuất hiện trong viết nhật ký, cho phép người viết ghi lại những suy nghĩ, cảm xúc, trải nghiệm và sự kiện hàng ngày của mình. Nhật ký tùy bút có tính chất chủ quan, thể hiện suy nghĩ và cảm nhận riêng của người viết.
• Thư tùy bút: Trong viết thư tùy bút, người viết có thể tự do diễn đạt quan điểm, suy nghĩ và cảm xúc của mình đối với người nhận thư. Thư tùy bút thường mang tính chất cá nhân và thể hiện sự gần gũi, chân thành giữa người viết và người nhận.

Tuy nhiên, tùy bút không chỉ giới hạn trong những thể loại trên. Thể loại này có thể tồn tại và được áp dụng trong nhiều lĩnh vực khác nhau, tùy thuộc vào mục đích và ý muốn của người viết.

Sự khác nhau giữa tùy bút và bút ký

Tùy bút và bút ký đều là thể loại văn học nhưng có nhiều điểm khác biệt. Cụ thể như sau:

Điểm khác biệt	Tùy bút	Bút ký
Tính chất	Tùy bút là thể loại viết cá nhân, trong đó tác giả tự do diễn đạt ý kiến, suy nghĩ và trải nghiệm cá nhân của mình.	Bút ký thường được sử dụng để ghi lại các sự kiện, thông tin hay truyền đạt một câu chuyện hoặc thông điệp.
Mục đích	Thường nhằm mục đích thể hiện quan điểm, cảm xúc và suy nghĩ của tác giả. Nó có tính chất chủ quan và tập trung vào cá nhân.	Nhằm mục đích ghi lại, tường thuật, chia sẻ thông tin về một sự kiện, hành trình, cuộc gặp gỡ hoặc trải nghiệm nào đó.
Thời gian	Tùy bút có thể được viết trong khoảng thời gian ngắn hoặc dài. Tuỳ thuộc vào nhu cầu và ý muốn của tác giả.	Bút ký thường tập trung vào một sự kiện cụ thể hoặc một khoảnh khắc nhất định nào đó.
Ngôn ngữ	Tùy bút cho phép sử dụng ngôn ngữ sáng tạo, linh hoạt và cá nhân. Người viết có thể tự do chọn từ ngữ, ngữ pháp và phong cách viết.	Khi viết bút ký, người viết cần tuân thủ một ngôn ngữ chuẩn và truyền thông rõ ràng.
Phạm vi	tùy bút có thể viết về bất kỳ chủ đề nào mà tác giả quan tâm. Từ cuộc sống hàng ngày, xã hội, nghệ thuật, văn hóa đến các vấn đề lớn hơn của thế giới.	Bút ký thường tập trung vào một sự kiện, một người hoặc một địa điểm cụ thể.

=> Qua bảng so sánh trên, có thể thấy tùy bút là viết cá nhân, tập trung vào suy nghĩ và cảm xúc của tác giả. Trong khi đó bút ký là ghi lại sự kiện hoặc chia sẻ thông tin với tính chất khách quan.

Trên đây là những thông tin trả lời câu hỏi tùy bút là gì? Và sự khác nhau giữa tùy bút và bút ký. Hy vọng qua bài viết các bạn sẽ có thêm hiểu biết về các thể loại tùy bút trong văn học Việt Nam.

>>> Xem thêm bài viết: Bravo là gì? Cách sử dụng từ bravo trong các tình huống cụ thể